İptal davası, nikahın doğru bir şekilde yapılmaması nedeniyle geçersiz olduğunun iddia edildiği bir davadır. İptal kararı verilirse nikah feshedilmiş olur. Türk Medeni Kanunu, evliliğin iptaline ilişkin durumları düzenlemektedir. Mevzuatta yer almayan durumlara dayanılarak iptal davası açılamaz.
İptal Davası Durumları
Boşanma için, nikahın bir kamu görevlisinin huzurunda gerçekleşmiş olması gerekecektir. Hatta evliliğin butlanı için yetkili bir dayanak olmalıdır. Evlilikler mutlak veya nispi butlan ile iptal edilecektir. Her bir nispi ve mutlak butlan Türk Medeni Kanunu’nda listelenmiştir.
Türk Medeni Kanunu’nun 145. Maddesi bu nedenleri sıralamaktadır:
- Çift evlendiğinde birçok eşten biri evliydi.
- Birçok eşten birinin evliliği, ayırt etme yeteneğinin sonsuza kadar eksik kalmasına neden olmuştur.
- Eşlerden birinin evliliği engelleyen aşırı bir psikolojik hastalığı vardır.
- Eşler arasındaki akrabalık diploması evliliğe engeldir.
Nispi butlan, eşlerden birinin iradesinin korkutma, aldatma veya kandırma (hile) ya da kısa süreli ayırt etme gücünden yoksunluk nedeniyle etkilenmiş olması gerçeğine atfedilecektir.
Kimler evliliğin iptali için dava açabilir?
Mutlak butlan sebeplerinden birinin varlığı halinde Cumhuriyet Savcısı evliliğin iptali için dava açabilir. Eşler, olaylar ve Cumhuriyet Savcısı da bu davayı açabilir. Ayırt etme gücünden kısaca yoksun olan eş veya iradesi aldatma, korkutma veya hata (hile) sonucu sakatlanan eş ya da yetkili danışman, nispi butlan nedeniyle iptal davası açabilir. Dava, olayların kendileri veya bir avukat tarafından açılacaktır.
İptal davası ile boşanma arasındaki fark nedir?
Evlilik herhangi bir nedenle geçersiz hale gelmişse iptal davası açılır. Boşanma davasında ise, yasal olarak meşru olan bir evlilik, mevzuatta yer alan durumların veya her iki olayın arzusunun gerçekleşmesi halinde sona erdirilir.
Yetkili ve onaylı mahkeme tarafından evliliğin iptali ve dava açma süresi
Eşler yine de birlikte yaşıyorlarsa, birlikte yaşadıkları yerdeki mahkeme salonu. Yine de birlikte yaşıyorlarsa, davacı eş ikamet yerlerine en yakın mahkeme salonunu seçebilir. Ayrı ayrı ikamet etmeleri durumunda, davacı ortak veya davalı ortak davayı ikamet yerlerine en yakın mahkeme salonunda açabilir. Cumhuriyet savcısı veya yetkili danışman ve ilgili kişiler tarafından sunulan durumlarda, yetkili mahkeme, davalının ikametgahının bulunduğu yerdeki mahkemedir.
Altı ay sonra, evliliğin nispi butlanına yönelik dava açma hakkı sona erer. Bu dönem, evliliğin iptali için gerekli zemin oluştuğunda veya endişe ortadan kalktığında başlar. Bu dönem, hak düşürücü süreye çok benzer.
Bununla birlikte, Medeni Kanun, çoğunlukla mutlak butlana dayalı bir fesih talebinde bulunmak için bir zaman aşımı süresi belirtmemektedir. Evlilik süresince herhangi bir zamanda da iptal davası açılabilir.
Bazı koşullar, evlilik sona erdikten sonra bile (yaşam kaybı) butlan davası açılmasına olanak tanır.
Nafaka veya Tazminat Talep Edilebilir mi?
Evliliğin mutlak butlan veya nispi butlan ile geçersiz kılınması halinde, evlilik süresince edinilen mallar genellikle davanın konusunu oluşturur. Boşanma davası hükümleri, geçersiz evlilikten kaynaklanan tüm talepler için de geçerlidir. Buna tazminat, nafaka ve velayet de dahildir. Evliliğin sona ermesinden sonraki 300 (üç yüz) gün içinde hamile kalınırsa veya doğum yapılırsa, bu evliliğe ait olduğu düşünülür. Velayet ve bakım ile ilgili konularda boşanma ile aynı hükümler geçerli olacaktır.
Evliliğin feshi hazır olan süre içinde gerçekleşirse, boşanma hükümlerinden yararlanılır. Bu durumda, bayan mahkeme kararından itibaren 300 gün içinde başka biriyle evlenemez. Akrabalar arasındaki ilişkiler mahkemenin kararı ile sona ermez. Nikah iptal edilse dahi evlenme yasağı devam eder.
Davacı Eşin Ölümü
Evliliğin geçersizliğini iddia eden davacının dava sırasında ölmesi halinde, davaya devam etme hakkı mirasçılarına geçmez. Davalı eşin aldatma, korkutma veya yanılma nedeniyle dine aykırı davrandığı dava sonunda anlaşılsa da, davacı yetkili mirasçı sayılmaz.
Tehlikeli dini göstermek mirasçıların görevidir. Mirasçılık durumunda, mirasçıların yetkili mirasçı olmayacağını ve herhangi bir miras hakkına sahip olmayacağını gözlemlemek çok önemlidir. Bu teyit edilemezse, hayatta kalan ortak yetkili mirasçı olacaktır. Aşağıda Yargıtay’ın kararı yer almaktadır.
Nikâhın feshedilmemesinin gerekçeleri nelerdir?
- Bir kızın hazır olma süresinden(iddet) önce evlenmesi.
- Bel soğukluğu veya cüzzam gibi hastalıklardan etkilenen kişiler arasındaki evlilikler feshe konu olmayacaktır.
- Nikah bir nikah memuru huzurunda kıyılmış ancak farklı evlilik ritüelleri fark edilmemişse, iptal davası açmaya gerek yoktur.
Hatalı Partner Dayanılmaz Bir Senaryo İçinde
Medeni Kanun’a göre, birlikte yaşamalarını imkansız kılan birkaç yüksek kalitede hata yapan bir ortak, iptal davası açabilir. Medeni Kanun’a göre, davacının veya altsoyunun sağlığı için ciddi bir risk oluşturacak önemli bir hastalığın gizlenmesi durumunda dava açılacaktır.
Evliliğin İptaline İlişkin Yargıtay Kararları
Türk Medeni Kanunu’nun 145. maddesi mutlak butlan sebeplerini aşağıdaki gibi sıralamaktadır: Davalı … evlenme tarihinde ayırt etme gücünden tamamen yoksun olduğunu ileri sürmüştür. Nikâhın iptalini talep etmiştir. Mahkeme heyeti talebin kabulüne karar vermiştir. Davalı … yukarıdaki tercihini kabul ettirmek için yetkili mercilere başvurmuştur. İlk derece bölge mahkemesi, nikahın can kaybıyla sona erdiği, nikahın iptali konusunda karar verecek bir yer olmadığı ve kadının kötü niyetinin kanıtlanmaması nedeniyle hayatta kalan eşin nikahla elde edilen özel konuma hak kazandığı gerekçesiyle ilk derece mahkemesinin kararını bozdu. Yargıtay 2. Hukuk Dairesi, 2020/2414 E. ve 2020/3389 Ok. 29.06.2020 tarihli kararı
Davacı-davalı adam dilekçesinde eşinin şizofreni hastası olduğunu belirtmiştir. Bu hastalık kendisinin ve soyundan gelenlerin sağlığı için ciddi bir risk oluşturmaktadır. Kendisinden saklanmıştır. Evlilik bu hastalık gizlenerek gerçekleştirilmiştir. Mahkeme, Türk Medeni Kanunu’nun 145/3. maddesi uyarınca mutlak geçersizlik nedeniyle her iki olayın da nikahının iptaline karar verdi.Yargıtay 2. Hukuk Dairesi 2017/55989E., 2018/12811K.
Evliliğin Feshi: Cezalar Nelerdir?
Evliliğin feshi halinde, anne ve baba dine aykırı davranışlarda bulunmuş olsalar dahi, çocuklar evlilik birliği içinde doğmuş sayılırlar. Evlilik süresince iyi niyetli davranan eş, evlilikle elde ettiği konumu korur. Boşanmaya ilişkin hükümler, küçükler ve büyükler arasındaki bağlantıyı, eşler arasındaki mal rejimlerinin tasfiyesini, tazminat ve nafakayı kapsayacaktır.
