Kent dönüşümü, kentlerin kentleşmenin olumsuz sonuçlarından kurtulmasını amaçlayan bir dizi dönüşüm yolunu ifade eder. Bu kapsamda kentin tarihi ve kültürel dokusunu korumak ve afetlere dayanıklı bir metropol oluşturmak için güzelleştirme ve iyileştirme çalışmaları yapılmaktadır. Amaç, ana işlerle dönüşümü mümkün olan en kısa sürede tamamlamaktır. Şehirler de bizim gibi yaşayan ve değişen organizmalardır. Bu nedenle kentler değişen dünya koşullarına ve yeni uygulamalı bilimlere uyum sağlamalıdır. Harekete geçmediğimiz takdirde geri dönüşü olmayan kayıpların kaçınılmaz olduğunu daha önce görmüştük. Şehir yenileme genellikle plansız şehir gelişiminden ve gecekondulardan kurtulma çabalarına danışmak için kullanılsa da, her türlü finansal ve sosyal gelişmeyi içerir.

Burada, şehir dönüşümü konusunda en çok sorulan soruların çözümlerini bulacaksınız.

Şehir dönüşümü çalışmalarının hedefleri nelerdir?

Kentsel dönüşüm çalışmaları, İmar ve Şehircilik Bakanlığı’nın denetimi altında özel ve özel olmayan sektörler tarafından yürütülmektedir. Bu disiplinin en önemli aktörlerinden biri de TOKİ’dir. Türkiye’deki şehir dönüşümlerinin temel hedefleri aşağıdaki gibidir:

  • Gecekonduların ve gecekondu bölgelerinin dönüşümü.
  • Saf afetlere karşı güvenlik sağlanması,
  • Düşük gelirli ve terk edilmiş bölgelerde soylulaştırma
  • Kurumsal tesislerin çevre dostu hale getirilmesi
  • Şehirlerin yüzlerini satmak.
  • Korunan alanların savunulması

Bu ve benzeri işlevler için, şehir yenileme planı ikinci kademe bir teknik olarak ele alınmalıdır. Farklı bir ifadeyle, bu dönüşüme belirli koşullarda ancak ihtiyaç duyulmaktadır. Amaç yeni kentler yaratmak değil, kentlerin olumsuzluklarından kurtulmaktır. Kent sakinlerinin hakları ve kentlerin sosyal malzemesi her zaman korunmalıdır. Bu bağlamda, yeniden şekillendirilen alanlar, sakinlerini ekonomik olarak zora sokabilecek veya mali dengesizlik yaratabilecek yerlere dönüşmemelidir.

Şehir Dönüşümü işlemlerini kimler gerçekleştirebilir?

Türkiye’de kentlerin yenilenmesi, yeniden inşası ya da yepyeni bir kimliğe büründürülmesinden idare sorumludur. Bu bağlamda, İmar ve Şehircilik Bakanlığı (İBŞB) ilgili Bakanlıktır. Belediyeler ayrıca şehir dönüşüm faaliyetlerini yürütmek için yönetmelikle yetkilendirilmiştir. Kat mülkiyeti sahipleri, parasal yük nedeniyle şehir dönüşümünü neredeyse hiç gerçekleştirememektedir. Düzenli olarak duyduğumuz yap-işlet-devret projeleri gibi kamu-özel sektör ortaklıkları da mümkündür.

İmar ve Şehircilik Bakanlığı Şehir Dönüşüm Sürecinde Neler Yapıyor?

İlgili bakanlık bu bakanlıktır. Zararlı binaların tespiti, yıkım süreci, kamulaştırma süreci, etkilenenlere bildirme yükümlülüğü, kira yardımı miktarının iradesi, belirli idarelerin yetkilendirilmesi gibi birçok görev ve yetkiye sahiptir.

Tehlikeli Yapı Nedir?

Kentsel dönüşüm çalışmalarının muhtemelen en önemli amacı, afet ve farklı olağanüstü durumlarda toplumu yıkımdan korumaktır. Bu bağlamda, tehlikeli binaların belirlenmesi ve kısa sürede harekete geçilmesi hayati önem taşımaktadır. Tehlikeli yapı genel olarak ömrünü tamamlamış, yıkılma riski taşıyan veya yıkılma ihtimali yüksek olan yapılardır. Tehlikeli binalar ilgili yönetmelik uyarınca tanınır.

Tehlikeli İnşaat Yönetmeliği (RBR) nedir?

Başlangıç olarak, hangi binaların tehlikeli yapı değerlendirmesine tabi olduğu ana hatlarıyla belirtilmiştir. Bu bağlamda, kütüphaneler, ibadet yerleri ve konutlar gibi kamusal alanlar tipik olarak tehlikeli yapı değerlendirmesine tabidir. Yönetmelik, içinde ikamet edilmeyen bina altı yapıların ve bütünlüğü bozulmuş binaların tehlikeli bina tanımına girmediğini belirtmektedir.

Zararlı binaları tespit etmek için nasıl bir yol izleniyor?

Hangi binanın tehlikeli olduğuna karar vermek amacıyla, bina sahipleri veya yetkili danışmanları tarafından ilgili bakanlığa resmi bir talepte bulunulabilir. İdare gerekli görürse, resmi bir talepte bulunmaksızın kendiliğinden de irade beyanında bulunabilir. Belirtilmemekle birlikte, mülkiyetin paylaşılması halinde oybirliği veya oy çokluğu aranması düzenlemenin amacına ters düşebilir. Deshalb, birçok ev sahibinden birinin talepte bulunmasına izin verilmelidir. Bu kabul, müşterek mülkiyet durumunda bile kritik öneme sahiptir. Yaşam hakkı, diğer ev sahiplerinin onayına tabi olmamalıdır. Kat mülkiyeti veya kat mülkiyetli binalar söz konusu olduğunda, her irtifak hakkı sahibi ve kat mülkiyeti sahibi bir irade talebinde bulunabilmelidir. İlgili bakanlık, hiç kimse talep etmemişse, hiçbir talep olmaksızın birkaç tehlikeli yapıya irade verebilir. Yapı tehlikeli yapı olarak kabul edilirse, tapuda bir beyan yapılır. İlgili kişiler başka bir durum olduğunu düşünürlerse, bildirimden itibaren 15 gün içinde itiraz edeceklerdir. İtiraz, tapu siciline veya Bakanlık tarafından yetkilendirilmiş idareye yapılır ve teknik heyet tarafından incelenerek karara bağlanır. Teknik heyet itirazı reddederse, itiraz mahkemeye de götürülebilir.

Tehlikeli Bir Yapılandırma Sorgulaması Yapın?

Güvenli olmayan bir yapı tespit edilirse, tüm hak sahipleri bilgilendirilmelidir. Ayrıca, yapı hakkında bilgi almak için tapunun bağlı olduğu belediye ile iletişime geçeceklerdir. İlgili bakanlıkların müdürlükleri ile de iletişime geçilebilir. Bunun yanı sıra e-Yetki veya tapu bilgileri üzerinden de sorgulama yapılabilir.

Tehlikeli Bir Yapı Teklif Edilebilir mi?

Tehlikeli yapı tespit edildikten sonra tapunun beyanlar hanesine şerh düşülür. Daha sonra bu şerh mülkün değeri üzerinde olumsuz bir etkiye sahip olacaktır. Bunu engelleyen bir düzenleme yoktur. Tehlikeli binalar teklif edilebilir.

Tehlikeli binaların yıkımı nasıl gerçekleşir?

Yasalar, tehlikeli binaların belirlenmesi stratejisi kapsamında hızlı bir karar alınması için üçte iki çoğunluğun yeterli olduğunu öngörmektedir. Bir binanın kaderi, kat maliklerinin veya farklı paydaşların üçte iki çoğunluğu tarafından belirlenir. Güçlendirme ve yıkım 2 baskın seçenektir. Güçlendirme seçeneği yalnızca teknik olarak mümkün olduğunda uygulanabilir. Güçlendirme, yıkılması gereken binalar için bir olasılık değildir. Bina sahiplerinin zarar gören binanın yıkımına uyması hayati önem taşımaktadır. Bina sahipleri yıkımı zamanında tamamlamazsa, işlemler muhtemelen ilgili bakanlık veya idare tarafından yürütülecektir. Bina sahibine yıkım ve tahliyenin tamamlanması için en az 60 gün süre verilir. Eğer bina kullanımdaysa, kiracılar ve ev sahipleri de bilgilendirilebilir.

Devlet şehir dönüşümüne yardımcı oluyor mu?

Ev sahiplerinin rızasının önemli olduğunu, idare tarafından yıkımın ise istisna olduğunu daha önce belirtmiştik. Bu bağlamda, devlet ev sahiplerinin rızasını güvence altına almaya çalışmaktadır. Bu bağlamda devlet, bir binanın tahliyesi için yerleşimden etkilenenlere bazı teşvikler ve yardımlar veriyor.

Şehir Dönüşümünde kira yardımı sunuluyor mu?

Binayı boşaltmaya razı olanlara sunulan birçok avantajdan biri de kira yardımıdır. İdare tarafından verilen son tarihlere göre seçim yapılması halinde devlet kira yardımı sunacaktır.

Devlet, kira sübvansiyonları dışında şehir dönüşümü için başka her türlü desteği sağlıyor mu?

Kira yardımı veya kalıcı olmayan konutların yanı sıra, kredi ve faiz yardımına eşdeğer birçok farklı yardım, teşvik ve destek sunulabilir. Bazı durumlarda, vergi, harç veya ücretlerden muafiyetler de elde edilebilir.

Şehir dönüşümü kiralama yardımı için koşullar nelerdir?

Yönetmelik hükümlerine göre, yapı sahiplerine, kiracılara ve yapıda ikamet eden sınırlı ayni hak sahiplerine kira yardımı yapılabilir. Mevcut kentsel dönüşüm sürecinde olan yapıda kiracı veya kısıtlı ayni hak sahibi olmak ve iskân ile tahliye edilmiş olmak şarttır. Aynı koşullar kalıcı olmayan konut ve ofis tahsisi için de geçerlidir.

Şehir Dönüşümü kapsamında kaç ay boyunca kira yardımı alacağım?

En son değişikliklere göre, tehlikeli alanların dışındaki bir bina yıkılırsa, 18 ay boyunca kira yardımı sunulacaktır. Eğer bina tehlikeli alan içerisinde yer alıyorsa, kira süresi 48 ayı geçmemek üzere ilgili kuruluşlar tarafından belirlenecektir. Bu yardımlar yalnızca yukarıda belirtilen haklara sahip olan kişiler için geçerlidir. Ne kadar yardım yapılacağı ilgili bakanlık tarafından belirlenir. Kira yardımı, kalıcı olmayan konut veya ofis tahsisi ile ikame edilebilir.

Şehir Dönüşümü kira yardımı için başvurdu mu?

Binanın tehlikeli bir alanda olması halinde, binanın yıkım tarihinden itibaren bir 12 ay içinde veya tahliye tarihinden itibaren üç ay içinde kira yardımı için bir başvuru yapılmalıdır.

Şehir Dönüşüm Kredileri için Yardımlar Nelerdir?

Sürücü yasalarına dayalı olarak ipotek yardımına ilişkin sonraki örnekleri verebilirsiniz:

  • Kamulaştırma veya iskan nedeniyle boşaltılan veya yıkılan binaların ev sahiplerine, kiracılarına veya hak sahiplerine de ayrı bir hesaptan kredi verilebilir.
  • Kişisel evinizi veya iş yerinizi satın almak için de ipotek alabilirsiniz.
  • Afet yardımı, düşük gelirli ve yoksul mal sahiplerine yardımcı olmak için kredileri kapsayabilir.
  • Yıkılması gerekmeyen binalar özel bir fondan güçlendirme kredisi alabilirler.
Şehir Dönüşüm İpoteği (UTL) hesaplanırken hangi bileşenler dikkate alınmaktadır?

Belirli girişim hesabı, yukarıda bahsedilen hesaptır. Bu özel hesap, yararlanıcılara faizsiz krediler de sunabilir.

Şehir Dönüşüm İpotek Maliyet Planı (UTRP) nedir?

Her koşulda kentsel dönüşüm kredileri için ortak bir geri ödeme planı kullanmak mümkün değildir. Geri ödeme planı, ipotek türüne ve faiz oranına göre belirlenebilir.

Metropolünüzde şehir dönüşümü için en etkili yerler nereler?

Yukarıda kentsel dönüşümün amaçlarını özetledik ve bunlardan en güçlü olanının afetlere ve farklı olağanüstü koşullara karşı dayanıklı yapılar oluşturmak olduğunu vurguladık. Bu bağlamda, ülke genelinde tehlike arz eden her türlü yapı kentsel dönüşüme konu olabilir. Şehir dönüşümü ayrıca, binalara yepyeni bir kimlik kazandırmak gibi, idare tarafından gerçekleştirilen güzelleştirme ve yenileme çalışmalarını da içermektedir.

İstanbul’un Şehir Dönüşümüne Girebilir misiniz?

İstanbul, Türkiye’nin en büyük metropolüdür ve fay hatları her ilçeye yakındır. Her ilçede yüzlerce bina kentsel dönüşüme ihtiyaç duyuyor. Belediyeler 1999 depreminden bu yana onlarca, yüzlerce binayı yeniden elden geçirmeye devam ediyor. İstanbul, kuruluşundan bu yana kentleşme süreciyle aktif olarak ilgileniyor. Şehir, yeni projeleri bitmiş olanlardan bile daha önce hazır hale getiriyor. İstanbul bir metamorfoz geçirdi ve geçirmeye devam ediyor.

Şehir Dönüşümü Sorgulaması Yapın?

Sahip olduğunuz binanın kentsel dönüşüm programına dahil olup olmadığını ilgili belediye veya bakanlık müdürlüğü ile iletişime geçerek öğrenebilirsiniz.

Gürültü kirliliği hakkındaki yazımızı da öğrenebilirsiniz.